کد مطلب:188959 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:146
ظرفیت ها
معارفی كه ارزانی عترت می شود دارای مراتب و مراحل است. عترت نیز به تناسب درك و ظرفیت مخاطب خویش معارف و باورها در اختیار دیگران می گذارند. این گونه نیست كه با هر كس هر گونه سخن و معرفتی را در میان گذارند. همان گونه كه در مورد پیامبران آمده كه به مقدار درك مخاطبان خویش سخن می گویند، انا معاشر الانبیاء امرنا ان نتكلم الناس علی قدر عقولهم. [1] عترت نیز در سخن گفتن با مخاطبان
[ صفحه 119]
خویش ظرفیت افراد را در نظر می گیرند، آنگاه سخن می گویند.
به طور قطع ظرفیت ها با یكدیگر متفاوتند. مردم در درك و فهم یكسان نیستند. امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: قلب ها، ظرفیت ها می باشند و برترین آنها وسیع ترین آنهاست، ان هذه القلوب اوعیة فخیرها اوعاها. [2] .
باقر العلوم علیه السلام در این راستا می فرماید: سخن ما مراتب دارد. هر كس ظرفیت تحمل هر سخن از سخنان ما را ندارد. برخی باید ظرفیت به مقدار ظرفیت پیامبر و فرشتگان داشته باشند، تا معارف ما را بر تابند، یا جابر ان حدیثنا صعب مستعصب امرد ذكوان وعر اجرد لایحتمله و الله الا نبی مرسل او ملك مقرب او مؤمن ممتحن، «سخن ما سخت تر از سخت است. در عین حال بی پرده و شفاف است. سخنان ما را سه گروه بر می تابند: پیامبران مرسل، فرشتگان مقرب درگاه خدا و مؤمنان آزمون یافته».
آنگاه فرمود اگر سخنی از ما شنیدید و ظرفیت درك آن را داشتید، خدا را به این نعمت سپاس گزار باشید. و اگر ظرفیت آن را نداشتید مراقب باشید انكار نكنید، علم آن را به ما واگذار نمایید، فردوه الینا اهل البیت. [3] .
همچنین می فرماید: ظرفیت های مؤمنان با هم متفاوتند، ان المؤمنین علی منازل. [4] آنگاه در ادامه می فرماید كسی كه توان مرحله اول را دارد، نمی توان انتظار كشش مرحله دوم را از وی داشت و كسی كه توان مرحله دوم را دارد، نمی توان انتظار كشش مرحله سوم را داشت....
این روش می آموزد كه وقتی ظرفیت ها متفاوت هستند و هنگامی كه
[ صفحه 120]
معارف مشتمل بر مراحل و مراتب می باشند، صاحب سخن و نیز صاحب قلم همواره درك و فهم و سطح مخاطب خویش را باید در نظر بگیرد. و در سطح آن سخن گوید. در غیر این صورت نه رعایت ارزش مخاطب را نموده و نه ارزش معارف را پاس داشته است؛ كه امام صادق علیه السلام فرمود حكمت و معرفت را اگر به غیر اهلش بسپاری به حكمت ستم نموده ای و اگر از اهلش دریغ كنی به آنان ستم روا داشته ای، فلا تمنعوها اهلها فتظلموهم. [5] .
[ صفحه 119]
خویش ظرفیت افراد را در نظر می گیرند، آنگاه سخن می گویند.
به طور قطع ظرفیت ها با یكدیگر متفاوتند. مردم در درك و فهم یكسان نیستند. امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: قلب ها، ظرفیت ها می باشند و برترین آنها وسیع ترین آنهاست، ان هذه القلوب اوعیة فخیرها اوعاها. [2] .
باقر العلوم علیه السلام در این راستا می فرماید: سخن ما مراتب دارد. هر كس ظرفیت تحمل هر سخن از سخنان ما را ندارد. برخی باید ظرفیت به مقدار ظرفیت پیامبر و فرشتگان داشته باشند، تا معارف ما را بر تابند، یا جابر ان حدیثنا صعب مستعصب امرد ذكوان وعر اجرد لایحتمله و الله الا نبی مرسل او ملك مقرب او مؤمن ممتحن، «سخن ما سخت تر از سخت است. در عین حال بی پرده و شفاف است. سخنان ما را سه گروه بر می تابند: پیامبران مرسل، فرشتگان مقرب درگاه خدا و مؤمنان آزمون یافته».
آنگاه فرمود اگر سخنی از ما شنیدید و ظرفیت درك آن را داشتید، خدا را به این نعمت سپاس گزار باشید. و اگر ظرفیت آن را نداشتید مراقب باشید انكار نكنید، علم آن را به ما واگذار نمایید، فردوه الینا اهل البیت. [3] .
همچنین می فرماید: ظرفیت های مؤمنان با هم متفاوتند، ان المؤمنین علی منازل. [4] آنگاه در ادامه می فرماید كسی كه توان مرحله اول را دارد، نمی توان انتظار كشش مرحله دوم را از وی داشت و كسی كه توان مرحله دوم را دارد، نمی توان انتظار كشش مرحله سوم را داشت....
این روش می آموزد كه وقتی ظرفیت ها متفاوت هستند و هنگامی كه
[ صفحه 120]
معارف مشتمل بر مراحل و مراتب می باشند، صاحب سخن و نیز صاحب قلم همواره درك و فهم و سطح مخاطب خویش را باید در نظر بگیرد. و در سطح آن سخن گوید. در غیر این صورت نه رعایت ارزش مخاطب را نموده و نه ارزش معارف را پاس داشته است؛ كه امام صادق علیه السلام فرمود حكمت و معرفت را اگر به غیر اهلش بسپاری به حكمت ستم نموده ای و اگر از اهلش دریغ كنی به آنان ستم روا داشته ای، فلا تمنعوها اهلها فتظلموهم. [5] .
[1] اصول كافي، كتاب العقل و الجهل، حديث 15.
[2] نهج البلاغه، حكمت 147، ص 387.
[3] رجال كشي، ص 194.
[4] اصول كافي، كتاب الايمان و الكفر، باب آخر منه، حديث 3.
[5] اصول كافي، باب بذل العلم، حديث 4.